درباره ی کن گودمن ، پدر زبان کل-نگر (Whole language)

مقدمه 

در حوزه آموزش و سواد آموزی کمتر کسی را می توان پیدا کرد که در این حوزه به صورت حرفه ای فعالیت داشته باشد و با نام کن و یتا گودمن ( Kenneth & Yetta Goodman ) در کنار زبان کل-نگر ( Whole language ) برخورد نکرده باشد. فلسفه ی آموزشی او یا همان زبان کل-نگر نه تنها در آمریکا بلکه در استرالیا، نیوزلند، کانادا، انگلیس و … به میزان زیادی مورد توجه واقع شده بود. آموزش بر اساس شیوه ی کل خوانی تاکید زیادی  بر این موضوع دارد  که کودکان از طریق غنی سازی محیط و مواجهه با کتابها و منابع مختلف خواندن و نوشتن را می آموزند. او بر همین اساس آموزش قاعده مند و مرسومی که یادگیری آوای حروف و هجی کردن کلمات را شروع خواندن تلقی می کرد ، نمی پذیرفت. 

دیوید پی. پیرسون ، استاد بازنشسته دانشگاه کالیفرنیا می گوید : با اطمینان می گویم در دهه های ۷۰ تا ۹۰ میلادی کمتر معلمی بود که وارد دوره های تربیت معلم در هر کجای کشور ( آمریکا ) شود و با آثار گودمن مواجه نشده باشد. یکی از دلایلی که  موجب اقبال زیاد معلمان از این شیوه شد؛ تاکید زیاد آن بر دانش و مهارت معلمان در پاسخ به نیازهای در لحظه ی دانش آموزان بود.  او از جمله معلمان پیشرو بود که اعتقاد داشت تنها اگر کودکان را با داشته هایشان رها بگذاریم  عملکرد مناسبی خواهند داشت و در هر کاری که می کنند به دنبال معنا خواهند بود.  50  سال تحقیق و پژوهش در حوزه سواد آموزی (که در واکنش به پژوهش های آغازین او  و در ادامه ی آن در قالب  مطالعات تجربی و تحقیقات علوم شناختی شکل گرفت) مهر تاییدی بر گفته های او است.

با این وجود برخلاف اعتقاد کن گودمن  کتابهای آموزشی رایج تاکید بیش از حدی بر شناخت حروف ، صدای آنها و آگاهی از  اجزای کلمه داشتند  ( و دارند ) و در مقابل به دیگر عوامل تاثیر گذار در شناخت و یادگیری زبان کتبی مانند مخاطب ، هدف و کارکرد متن ،  بستر کلام ، موقعیت و معناداری آن کمتر اهمیت می دادند. کن گودمن محقق و دانشمندی بود که اعتقاد داشت جهان به گونه ای خاص و معنادار کار می کند. نگاه او به دانش  آن قدر تاثیر گذار بود که  منجر به شکل گیری شبکه ای از دانش در شاخه های مختلف علمی شد. زیرا این نگرش، افراد دیگر در حوزه های مختلف علوم را وادار کرد برای رد و یا تایید گفته های او دست به آزمایش و تحقیق بزنند ، ناگفته نماند که برخی از این تحقیقات سفارشی و مغرضانه و در جهت رد نظریات او انجام می شد.

اوایل زندگی

کن گودمن ( Kenneth Goodman ) در 23 دسامبر  1927 در ایالت شیکاگو متولد شد. او در سن چهار سالگی تحصیلات خود را در مدارس دولتی شیکاگو آغاز کرد. هفت ساله بود که به ایالت دیترویت نقل مکان کرد و در سن 15 سالگی از دبیرستان  نرس وسترن  فارغ التحصیل شد . پدر او ، مکس گودمن در سن نه سالگی به دنبال رویای آمریکایی به آمریکا مهاجرت کرده بود . مادرش ، رز برمن ، فرزند ارشد خانواده ای پرجمعیت بود که برای کار در فرشگاه خانوادگی شان واقع در شهر دکالبِ ایالت ایلینوی مدرسه را در پایه ی هشتم رها کرده بود. او همیشه خود را به خاطر نرفتن به دبیرستان سرزنش می کرد و عشق به یادگیری را در میان هر سه فرزندش  ، که تمامی آنها موفق به طی مدارج عالی شدند، به وجود آورد.  وقتی کن بزرگتر شد  ، علاقه او به ریشه های خانوادگی اش عمیق تر شد. کتابی که او برای کودکان با عنوان “آن باهوش” نوشت براساس زندگی مکس گودمن در منطقه ای به نام اسمورگان در لیتوانی که هم اکنون بلاروس نام دارد می باشد .

کالیفرنیا و آغاز معلمی

در سال ۱۹۴۸ او مدرک لیسانس خود را در رشته اقتصاد از دانشگاه میشیگان دریافت کرد و راهی کالیفرنیا شد بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس و دریافت مدرک آموزش در سال ۱۹۴۹ مشغول به آموزش در پایه هشتم  مدارس کالیفرنیای شرقی شد که شروع فعالیت او در حرفه ی معلمی به حساب می آید. گودمن در هر دو ایالت در جنبش های ترقی خواهانه و پیشرو فعال بود ، موضوعی که آینده شغلی او را برای همیشه تحت تاثیر خود قرار داد. او بعد از جنگ جهانی دوم، مدت زمان زیادی را  در کمپ روزانه یهودیان  به مشاوره و راهنمایی افراد مختلف گذراند. در این کمپ ها بود که با یتا آشنا شد و  در سال 1952 با او ازدواج کرد . در حوالی همین سالها ، به گفته خودش ، مدتی قربانی مکتب مکارتیسم بود و برای شرکت در گروههای کارگری اجتماعی علیرغم میل باطنی خود  مدتی  از آموزش دور بود. کن گودمن که به دنبال تغییر و رشد بود  و بازگشت به شغل معلمی در مدارس دولتی دهه 50  میلادی آمریکا را تا حدودی بی فایده می دانست به آموزش در مدارس خصوصی کوچک  و پیشرو در بورلی هیلز که بیشتر دانش آموزان آن از قشر مرفه و برخوردار جامعه بودند پرداخت و در کنار آن تحصیلات دانشگاهی خود را ادامه داد. هر چند ارتباط خود را با مدارس دولتی به طور کلی قطع نکرد و با مربیان و دانش آموزان مدارس دولتی در ارتباط بود.

دانشگاه وین و فعالیت های حرفه ای

پس از دریافت مدرک کارشناسی ارشد در آموزش به عنوان  معلم مدارس راهنمایی ( مختص سنین 12 تا 14 سال در آمریکا ) مشغول به کار شد  و دکترای آموزش  خود را در دانشگاه کالیفرنیای لس آنجلس به پایان رساند و در همین دانشگاه بود که با جان گودلد ، نویسنده ، تئوریسین و منتقد جدی و سرسخت سیستم های آموزشی آن زمان آشنا شد، جان به عنوان یکی از جدی ترین منتقدان سیستم آموزشی آمریکا اعتقادی به آزمون ها و ارزشیابی های استاندارد رایج در نظام آموزشی  نداشت و  در عوض باور داشت  خروجی سیستم آموزشی باید شهروندانی فعال و درگیر با مسائل اجتماعی را تربیت کند که در فرایند دموکراسی مشارکتی فعال داشته باشند. به نظر او مدل آموزشی حاکم بر سیستم  آموزش و پرورش آمریکا چیزی نبود که شهروندانی آگاه و فعال در موضوعات اجتماعی و شهروندی را تربیت کند و نیازمند تغییر و تحول بنیادین بود .  بعد از بازگشت به ایالت میشیگان در سال 1962 به همراه همسر و  سه دخترش ،به عنوان استاد راهنما در دانشگاه ایالتی وین مشغول به کار شد و مدت 15 سال را در آنجا به فعالیت پرداخت ، در همین دوران بود که مرکز پژوهشی تحلیل خطای -معنادار ( miscue analysis ) را بنیان گذاری کرد و  در منطقه ی دیترویت  تمرکز خود را بر روی خواندن و فرایندهای خواندن روی دانش آموزان آن منطقه گذاشت. او طیف گسترده ای از کودکان سیاه و سفید، از طبقات مختلف اقتصادی-اجتماعی را با کمک یتا همسرش مورد مطالعه  قرار داد و   تحقیقات خود را بر روی فرایند های خواندن و خطاهای مربوط به سرانجام رساند. کن  توجه جامعه ای از زبانشناسان ، دست اندر کاران آموزش ، معلمان و محققان را تحت تعالیم خود به کند و کاو پیرامون زبان و تفکر معطوف کرد، جریانی که منجر به رشد و غنای  هرچه بیشتر روانشناسی زبان  شد . به گفته ی همسرش یتا او (  در آن زمان ) تحت تاثیر نظریات زبان شناسی نوام چامسکی ، لو ویگوتسکی ، ژان پیاژه و همچنین رویکرد آموزشی جدیدی به نام ” تجربه زبانی” که در ساندیگو با آن مواجه شده بود قرار داشت. یتا درباره آن دوران میگوید :  ” ما از رویکرد “تجربه زبانی” بسیار ذوق زده بودیم زیرا این شیوه از کودکان می خواست از تجربه های روزمره خود بنویسند و نه اینکه از آنها بخواهد 100 ها بار از حرف “ب”  صفحه کاغذ را سیاه کنند. کن و یتا گودمن در سال 1975 به دپارتمان زبان ، خواندن و فرهنگ دانشگاه آریزونا پیوستند.

کانادا و تولد زبان کل-نگر

در سال ۱۹۷۸ او و همسرش هر دو شغلی در دانشگاه آریزونا داشتند. در همین دوران  برای مدتی فعالیت ها و اقدامات آنها بیشتر از آنکه در آمریکا شناخته شده باشد در کانادا ، نیوزلند و استرالیا مورد توجه قرار گرفته بود.  در آمریکا رویکرد او بیشتر موضوعی جالب توجه اما رادیکال و افراطی تلقی می شد. در این سالها اغلب زمان آنها در شهر وینی پگ  واقع در ایالت مانیتوبای کانادا سپری می شد. این شهر یکی از مراکز مهم و برخوردار کانادا از لحاظ  مالی و آموزشی به حساب می آمد ، جایی که گروه قابل توجهی از معلمان، شیوه ی “زبان کل-نگر” را  به کار گرفته بودند.  آنها معلمانی بودند که  از حقوق و مزایای خوبی برخودار بودند و  پشتوانه و عقبه ی علمی خوبی نیز داشتند. همین موضوع باعث شده بود تا اصرار و وسواس بیش از حد و غیر منطقی مدارس آمریکا در استفاده از کتابهای آموزشی و آزمونها را به باد انتقاد گرفته و رد کنند. آنها هنرهای زبانی موجود در آمریکا  رابخش بخش ، جدا از هم و پراکنده می دیدند و به همین دلیل آنچه خودشان انجام میدادند را ” زبان یکپارچه ( کل ) ”  می گفتند . آنها کنفرانس ها، نشست ها و گارگاههایی برای معلمین و علاقه مندان برگزار کرده  و هزاران هزار نفر را از جای جای ایالت ها به سوی خود جذب می کردند. او در جایی می نویسد : “اولین ویرایش از کتاب کوچک من با عنوان “کلیت در زبان کل-نگر چیست” حاصل ارائه ای بود که در شهر وینی پگ داشتم  کتابی که  پس از انتشار  به چندین زبان روز دنیا ترجمه و بیش از 250.000 نسخه از آن به فروش رسید. در ادامه از من دعوت شد تا با انتشارات اسکالستیک کانادا در تالیف مجموعه کتاب هایی همکاری کنم. این اولین پیشنهاد به من بود و بعد از آن کتاب “حغایق فونیک” ( phonic phacts ) و کتاب “ پیرامون خواندن”  به رشته تحریر در آمد.”

اوج زبان-کل نگر و اوج گیری مخالفت ها

در نهایت دهه ی ۹۰ فرا رسید ، دهه ای که با حمایت معلمان و والدین در جای جای جهان زبان کل-نگر  فراگیر می شد. در ایالت متحده نیز یکی از موضوعات داغ مناظرات انتخاباتی مجلس سنا بود ، اما در سال 1994 تاریخ به عقب برگشت و جریانی که خواستگاهش در میان مردم و معلمان بود ، جریانی افراطی و منحرف معرفی شد که نیاز به اصلاح داشت. او در کتابش می نویسد : فردی به نام آرت لوین در مقاله ای من را نقطه ی مقابل “شگرد” فونیکس معرفی کرد و بعد از آن بود که “جنگ خواندن” میان ما دو گروه آغاز شد. در این زمان بود که تلفن من روزانه چندیدن بار زنگ می خورد و با من به عنوان “مغز متفکر” زبان کل نگر مصاحبه و گفتگو می کردند و من را تنها چهره ی سرشناس این داستان نشان می دادند. چیزی که بر خاسته  از جامعه معلمان و والدین آن روز بود به عنوان رویکرد رایج و غالب آموزشی معرفی شد و در عوض فونیکس به عنوان تنها راه حل علمی و به روز مطرح شد ، چیزی که به ادعای آنها پاسخگوی نیازهای آموزشی جامعه بود. ( البته تا قبل از آنکه کن گودمن معلمین را به بیراهه بکشاند).   کن گودمن علی رغم همه این ادعاها رویکرد خود را کاملا علمی و با پشتوانه عملی بسیار طولانی می دانست ، البته  به  ادعای خودش علمی که او از آن دم می زد با علوم رایج قرن صنعتی و آزمایشگاهی که مسیر شناخت هر چیز را شناخت اجزاء می دانست متفاوت بود . این جمله معروف  ” کل چیزی بیش تر از مجموع اجزاء است ” جمله ای کلیدی در فلسفه ی آموزشی او به شمار می آید. در مصاحبه ای که آسوریک اخیرا با  کن و یتا گودمن داشت؛ یتا گودمن وضعیت  این جریان فلسفی را علیرغم تلاشها و کوششهای سیاستمدارن ، مخالفین و منتقدینش رو به گسترش و مساعد تفسیر کرد.

مدارج و افتخارات علمی

از کن گودمن آثار و مقالات متعددی در مهمترین مجلات و جراید بین المللی به چاپ رسیده است که هر کدام از آنها  در محافل و نشستهای علمی توجه بسیاری از محققین و نظریه پردازان را به دنبال داشته است.  او در ارگان ها و سازمانهای مختلف داخلی و خارجی فعالیت داشت. تاسیس مرکزی غیر دولتی با عنوان “چتر زبان کل-نگر” یکی از اقداماتی بود که با پیگیری های او انجام شد. هدف این ارگان ترویج و تبیین مبانی زبان کل-نگر و اصول کل خوانی و دیگر فعالیت های مرتبط دیگر بود. از دیگر کارهای او  تولید و انتشار مجله ای با عنوان “کاتالوگ زبان کل-نگر” بود.  این تنها بخش کوچکی از اقدامات او می باشد. “در دفاع از آموزش خوب” نیز عنوان تقدیرنامه ای بود که با نام دکتر کن گودمن از طرف دانشگاه آریزونا برای تقدیر از فعالان و معلمان تاثیرگذار در این حوزه به افراد مختلف تعلق میگرفت . این برنامه کار خود را در سال 2001 آغاز کرد و اولین لوح آن به خانم کتی میسن رسید. کتی میسن معلمی بود که در مقابل برخی طرح درس های از پیش تعیین شده و دستوری مدارس آمریکا مقاومت کرده  و کار خود را از دست داد . او ولی ناامید نشد و  به فعالیت های خود ادامه داد. آخرین کسی که تاکنون  لوح تقدیر این برنامه  را دریافت کرده دکتر استیون کرشن می باشد ، او صاحب مکتب آموزشی  رویکرد طبیعی در آموزش زبان دوم و خارجی می باشد و همچنین در حوزه ی سواد آموزی هم مقالات و آثار تاثیر گذاری از او منتشر شده است. آثار و نوشته های کن گودمن بسیار گسترده و زیاد است  که پرداختن به همه آنها در این نوشته نمی گنجد. معروف ترین و تاثیرگذارترین آنها مقاله ای با عنوان  ” خواندن : بازی حدس-زنی بر اساس روانشناسی زبان“   بود که در سال 1967 منتشر شد و  بسیاری از محافل علمی را مجبور به واکنش به آن کرد . کن گودمن در طول مدت حیات خود عناوین و  سمت های عالی مختلفی را  از سوی مراکز و موسسات معتبر داخلی و بین المللی  عهده دار بود. از میان آنها می توان به ریاست انجمن بین المللی خواندن ، ریاست کنفرانس ملی پژوهش در زبان و سواد آموزی ، ریاست مرکز توسعه زبان و تفکر  اشاره کرد. او همچنین جوائز و افتخارات زیادی  از سوی مراکز مختلف پژوهشی و دانشگاهی دریافت کرده است.

زندگی ابدی

کن گودمن در ۱۲ مارس  2020 حوالی صبح  بعد از تحمل دوره ای بیماری در خانه ی شخصی خود  زمانی که در خواب بود به ابدیت پیوست ، کن 92 ساله بود و دو روز قبل از این واقعه در تاریخ 10 مارس  ، 89 امین سالگرد تولد همسرش را جشن می گرفت. به گفته اطرافیانش آخرین روزهای زندگی کن  سرشار از عشق ، شادی و  لبخند در کنار اقوام و آشنایان بود. او تا آخرین لحظات عمر خود دست از کار و تلاش و دفاع از باورها و اندیشه هایش برنداشت. آخرین مصاحبه ی او با آسوریک یک هفته قبل از این واقعه صورت گرفت ،  به گفته همسرش یتا ، این مصاحبه آخرین مصاحبه  در کارنامه ی حرفه ای او و همسرش  به حساب می آید که بعد از ترجمه  و ویرایش در همین سایت منتشر خواهد شد.

برای دیدن آلبوم روی تصویر کلیک کنید